İstanbul Sanayi Odası (İSO) tarafından açıklanan Türkiye'nin en büyük 500 sanayi kuruluşu araştırmasına göre Tüpraş 18.5 milyar YTL'lik üretimden satış hacmiyle 2007 yılında da Türkiye'nin en büyük sanayi kuruluşu oldu. En büyük 500 sanayi kuruluşu içinde yabancı sermayelilerin 2005 yılında 136, 2006'da 140 olan sayısı 2007'de 143'e yükseldi. Yabancı sermayeli kuruluşların üretimden satışlardaki payı yüzde 33.3, dönem karındaki payı yüzde 38.1 ve ihracattaki payı yüzde 47.6'ya ulaştı.

İSO 500 listesinde ilk üç sıra 2007 yılında da değişmedi. Tüpraş 18 milyar 450 milyon YTL'lik üretimden satış hacmiyle ikinci sırada yer alırken, ikinci sırada 6 milyar 230 milyon YTL ile Ford Otomotiv, üçüncü sırada da 4 milyar 624 milyon YTL ile bir kamu kuruluşu olan Elektrik Üretim A.Ş.(EÜAŞ) yer aldı. Karlılık sıralamasında ise Tüpraş 1 milyar 252 milyon YTL'lik dönem karı ile Türkiye'nin en karlı kuruluşu unvanını da korudu.

İSO Yönetim Kurulu Başkanı Tanıl Küçük, düzenlediği basın toplantısıyla Türkiye'nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu 2007 araştırma sonuçlarını kamuoyuna açıkladı. Açıklanan verilere göre ilk 500 içine 2007 yılında 55 yeni kuruluş girerken, 445 kuruluş varlığını korudu. İSO 500 içinde geçen yıl toplam 143 yabancı sermayeli kuruluş yer alırken, ilk 50'deki yabancı sermayeli kuruluş sayısı da 19 oldu. Yabancı sermayeli kuruluşların üretimden satışlar içindeki payının yüzde 33.3 , dönem karında yüzde 38.1 ve ihracat içinde de yüzde 47.6 olması dikkati çekti.

Üretimden satışlar kategorisinde 2006 yılının beşinci sanayi kuruluşu Oyak Renault Otomobil Fabrikaları A.Ş. 4 milyar 151 milyon YTL'lik rakamla 2007 yılında dördüncü sıraya yükseldi. Toyota Otomotiv ise 2007 yılında bir sıra gerileyerek 3 milyar 992 milyon YTL'lik üretimden satış rakamıyla beşinci oldu. İSO 500 büyük sanayi kuruluşu listesinde Ereğli Demir Çelik altıncı, Arçelik yedinci, Tofaş sekizinci, Aygaz dokuzuncu ve İçdaş da 10. kuruluş olarak yer aldı.

İLK 10 ŞİRKETİN DÖRDÜ KOÇ HOLDİNG KURULUŞU

Tüpraş'ı satın alan Koç Holding İSO listesine, Ford Otomotiv, Aygaz, Tofaş ve Arçelik ile toplam dört kuruluşunu sokarak ilk 10 içinde önemli bir ağırlık oluşturdu. Listenin dikkat çeken bir başka yönü de ilk 10 içinde dört otomotiv kuruluşunun yer alması oldu.

TOPLAM SATIŞLAR

İlk 10 kuruluşun toplam satışları 2007 yılında cari fiyatlarla yüzde 9.8, sabit fiyatlarla da yüzde 3.6 artış gösterdi. Bu oranlar özel kesimde cari fiyatlarla yüzde 10, sabit fiyatlarla 3.7, kamu kesiminde de cari fiyatlarla yüzde 8.2 ve sabit fiyatlarla da yüzde 2 oldu. 500 büyük sanayi kuruluşunun dönem karlılığı cari fiyatlarla yüzde 35.1, sabit fiyatlarla da yüzde 27.5'lik bir artış kaydetti. Özel-kamu ayrımıyla bakıldığında ise özel kesimin dönem karlılığında cari fiyatlarla yüzde 34, sabit fiyatlarla yüzde 26.4, kamu kesiminin cari fiyatlarla 57.8 ve sabit fiyatlarla da yüzde 48.7 kar artışı gerçekleştirdiği görüldü.

KARLILIKTA TÜPRAŞ BİRİNCİ

Araştırma sonuçlarına göre 2007 karlılık sıralamasında ilk üç 2006 yılıyla aynı olurken, Tüpraş 2007'de 1 milyar 252 milyon YTL kar ile ilk sırada yer aldı. Ereğli Demir Çelik 784.9 milyon YTL ile sıralamada ikinci, Ford Otomotiv de 600 milyon YTL'lik rakamla üçüncü oldu. Karlılık listesinde en büyük sıçramayı 2006'da 16. sırada iken 2007 yılında 468.7 milyon YTL'lik dönem karı ile altıncılığa yükselen Shell-Turcas ortaklığı gerçekleştirdi. Koç Holding kuruluşu olan Aygaz da 18. sıradan 2007'de 10. sıraya yükseldi.

İHRACATTA OTOMOTİV BİRİNCİ

İSO Araştırmasına göre Türkiye'nin en fazla ihracat yapan kuruluşu İSO listesine yer alan ilk 10 kuruluş oldu. İhracat sıralamasında birinciliği 3 milyar 413 milyon dolarla Ford Otomotiv alırken, Tüpraş 3 milyar 380 milyon dolarlık ihracat rakamıyla ikinci sıraya yerleşti.

En fazla ihracat yapan dört kuruluşun üçü ise otomotiv şirketleri oldu. İhracat sıralamasında üçüncü Toyota Otomotiv, dördüncü de Oyak Renault olarak açıklandı. Açıklanan verilere göre 500 büyük sanayi kuruluşunun ihracatı 2007 yılında yüzde 24 artış gösterirken, bu artışın Türkiye'nin toplam ihracat artış rakamının bir miktar altında kaldığı gözlendi. İhracat verilerine alt sektörler itibariyle bakıldığında 500 büyük sanayi kuruluşunun toplam ihracatı içinde en büyük payı 2007'de yüzde 36.9'luk artış kaydeden taşıt araçları sanayi aldı. İhracat payında ikinci sırayı yüzde 20.6 ana metal sanayi oluşturdu.

GSYİH PAYLARI 1998'İN GERİSİNDE

Mili gelir hesaplama tekniğinde yapılan değişim dolayısıyla İSO 500'ün yarattığı brüt katma değerin Gayrisafi Yurtiçi Hasıla(GSYİH) içinde eski milli gelir serisinde yüzde 13'ler olan payı 2007'de yüzde 9.3'e geriledi. Türkiye'de sektörlerin GSYİH hasıla içindeki payları da önemli değişim gösterdi. Buna göre 1998 yılında tarım sektörünün yüzde 12.4 olan payı 2007 yılında yüzde 7.7'ye inerken, sanayi sektörünün payında da hızlı bir düşüş gerçekleşti ve bu oran yüzde 26.8'den yüzde 19.5'e gerildi. İmalat sanayinin GSYİH'ya oranı aynı dönemde yüzde 23.9'dan yüzde 16.5'e inerek önemli bir düşüş kaydetti. Hizmet sektörünün payı ise yüzde 60.8'den yüzde 72.8'e yükseldi.

TOPLAM ÇALIŞAN SAYISI YÜZDE 1 BÜYÜDÜ

İSO Araştırması sonuçlarına göre 2001 sonrasında ekonomi yılda ortalama yüzde 6.8 oranında büyürken, istihdam sadece yüzde 1'lik bir artış kaydetti. Sanayi sektöründe istihdam artışı söz konusu dönemde yüzde 2.1, hizmetlerde yüzde 3.7 olurken, tarım sektöründe yıllık istihdam yüzde 3.3 oranında geriledi. İSO 500 kuruluşlarının 2007 yılında çalışan sayısında özel kesimde yüzde. 2.5 ve kamu kuruluşlarının da yüzde 10'luk artış meydana gelirken toplam çalışan sayısındaki artış yüzde 3.6 olarak gerçekleşti.

İLK 50 KURULUŞUN PAYLARI

İSO sıralamasında ilk 50'de yer alan sanayi kuruluşlarının üretimden satışlar içindeki payı yüzde 49.8 olurken, 2006 yılına kıyasla bu kategoride 1.8 puanlık bir azalma oldu. Bu azalışta TÜPRAŞ'ın petrol fiyatlardaki hızlı yükseliş nedeniyle petrol tüketiminin düşmesi ve bunun şirketin üretimden satış rakamına olumsuz etki yapması gösterildi. İlk 50 kuruluşun ihracat içindeki payı ise 2006 yılında yüzde 56.1 iken, 2007 yılında bu oran yüz de 54.9'a düştü. Türkiye'nin toplam ihracatı içinde ilk 50 kuruluşu payı yüzde 27.9 olurken, bu kuruluşların GSYİH toplamına katkısı da 5.4 olarak gerçekleşti.

DIŞ BORÇLANMA

İSO 500 büyük sanayi kuruluşu araştırması sanayi kuruluşlarının varlık finansmanında dış borç yükünün son birkaç yılda arttığına işaret ediyor. Buna göre 2001 yılında dış kaynağın varlık finansmanındaki payı yüzde 66.5 ile son dönemin en yüksek oranına çıkarken 2006 yılında bu oran yüzde 47.7 olarak gerçekleşti. 2007 yılında dış kaynakların varlık finansmanı içindeki oranı ise küçük bir iyileşme kaydederek yüzde 46'ya geriledi. Bu gerilemede kambiyo karlarındaki artışın etkisi olduğu belirtildi. İSO 500 kapsamındaki özel kuruluşlarda varlık finansmanı içinde 2006 yılında yüzde 42.8 olan öz kaynak payı 2007'de yüzde 43.4'e yükseldi. Kamu kuruluşlarında dış kaynak payı özel kuruluşlara kıyasla daha düşük kalırken, 2007 yılı itibariyle bu oran yüzde 33.3 olarak gerçekleşti.


SATIŞ KARLILIĞI VE EKONOMİK KARLILIK

İSO 500 büyük sanayi kuruluşu araştırması özel kesimin satış karlılığında önemli bir değişime işaret ediyor. 1994 yılındaki satış karlılığı 100 kabul edildiğinde 2007 yılı sonu itibariyle en yüksek satış karlılığı artışı 196.3 puana çıkan gıda, içki ve tütün sanayinde oldu. Orman ürünleri ve mobilya sanayi satış karlılığında ikinci sırada yer alırken, en büyük gerileme tekstil, giyim, deri ve ayakkabı sektöründe gerçekleşti. Ekonomik karlılık verileri ise en yüksek sektörel ekonomik karlılığın yüzde 32 ile tütün işleme sanayinde olduğunu, en düşük karlılık oranının da yüzde 9.8 ile dokuma sanayinde ve yüzde 10.2 ile de basım-yayın sanayinde olduğuna işaret ediyor.

FAALİYET DIŞI GELİRLER

İSO 500 büyük sanayi kuruluşunun gelir analizleri yapıldığında faaliyet dışı gelirlerin 2007 yılında dönem kar/zararı içindeki payının artışa geçtiği anlaşıldı. 2006 yılında yüzde 26.3 olan bu oran geçen yıl yüzde 35.6'ya çıkarak önemli bir yükseliş kaydetti. 2006 yılında reel sektörün 70.9 milyar dolar olan toplam dış borç miktarı 2007 yılın sonunda 105.5 milyar dolara ulaştı. Bir yıldaki artış oranı ise yüzde 48.8 olarak belirlendi. Dış borçtaki artış kuruluşların faaliyet dışı gelirlerinin niteliğini de etkiledi. 2007 öncesinde faaliyet dışı gelirler içinde faiz gelirleri önemli bir pay oluştururken, aşırı değerlenen YTL nedeniyle 2007 yılında kuruluşların elde ettiği kambiyo gelirlerinin faaliyet dışı gelirler içinde en yüksek payı oluşturduğu araştırma sonuçlarıyla ortaya çıktı.

ÖDENEN VERGİLER

İSO Araştırması özel kuruluşların devlete ödediği dolaylı vergilerin 1992-2007 arasındaki dönemde dört kattan fazla artarak yüzde 10.5'ten yüzde 50'lere çıktığı ortaya koydu. Özel kuruluşlarda brüt katma değer içinde net dolaylı vergilerin payında son dönemde gözlenen artışta Tüpraş'ın etkisine vurgu yapılarak petrol ürünlerindeki yüksek dolaylı vergi yükü nedeniyle Tüpraş'ın üretimden satış rakamındaki azalışın etkisinin büyüklüğüne dikkat çekildi.

(ANKA)


Yayın tarihi: 23 Temmuz 2008, Çarşamba
Web adresi: http://www.sabah.com.tr/2008/07/23//haber,31B0596E2FE44B72871DE3902586E81A.html
Tüm hakları saklıdır.
Copyright © 2003-2008, TURKUVAZ GAZETE DERGİ BASIM A.Ş.