Resmi adı Brezilya Fedaratif Cumhuriyeti olan devletin başkenti Brasilia'dır. Nüfusu yaklaşık 175 milyon olan ükenin yüzölçümü 8.511.965 km2, dini hıristiyanlık ve resmi dili Portekizce'dir.
Fiziki Yapı
Brezilya'nın en kuzey ve güney
noktası arasındaki noktayla doğu ve batı noktaları arasındaki mesafe
hemen hemen birbirine eşittir (4225 km). Genel olarak yüzey şekilleri
iki geniş kategoride incelenir.
1. Kuzeyde Amazon Nehri havzasının, batıda Parana ve Paraguay nehri sisteminin geniş düz ovaları.2. Doğudaki Brezilya yüksek yaylaları ve kuzeyindeki Cuiana yaylalarıdır.
İki
geniş nehir sistemi, iki yüksek dağlık bölge arasında sınırsız bir hal
alır. Hemen hemen bütün Brezilya'nın yarısından fazlası deniz
seviyesinden 200 metreden az yüksek yerler olmasına rağmen, nüfusunun
hakim kısmı daha ziyade yüksek yerlerde bulunur. Ülkenin hemen hemen %
4'ü deniz seviyesinden 900 m yüksekliğin üzerindedir. Brezilya'nın en
yüksek dağı Pico da Bandeira olup, 2890 m'dir.
Akarsular
Büyük
Amazon Nehri dünyanın en geniş ve çok su taşıyan nehridir. Peru'da And Dağlarının doğusundan çıkar ve Brezilya ovaları içinde akar. Atlas
Okyanusundan Peru içlerine kadar nehir taşımacılığına elverişlidir.
Denize döküldüğü yerde muhtelif kanallar ve birçok adalar meydana
getirir. En büyük ada Marajo Adası olup, 26 km2dir. Amazon'un önemli
kolları, Tocantins, Araguaia, Xingu ve Topajostur. Diğer önemli nehri,
Parana Nehridir.
Göller
Brezilya'da iki önemli göl vardır. Bunlar Lagoa dos patos ve Lagoa'dır.
İklim
Genel
olarak Brezilya'nın iklimi her tarafta aynı olduğu zannedilirse de,
ülkede çeşitli iklim farklılıkları görülür. Brezilya'da görülen en
yüksek sıcaklık kuzeydoğu alçak bölgelerinde kaydedilmiştir. Burada
absorbe edilen yüksek miktardaki güneş ışınları, sıcaklığı 38°C'ye kadar
yükseltir. Kuzeyde Amazon Havzasında elde edilen sonuçlara göre senenin çoğu nemli ve sıcak geçmektedir. Yıllık yağış ortalaması 2000 mm'dir.
Kuzeydoğu
sahilleri tropikal nemli bir iklime sahip olup, kışla beraber gelen
yağışlı mevsim (mayıstan ekime kadar) kuzey sahillerine soğuk hava
getirir. Kuzeydoğudaki nemli bölgelerin iç kesimleri çöldür.
Brezilya'nın kuzeydoğusunda Sertao denilen sürekli kurak bölgelerde
kaktüs ve diğer bitkiler bulunur. Amazon bölgesi hariç yaz mevsimi
yağışlı mevsimdir. Senenin geri kalan zamanında hava normal geçer.
Genelde sahilden içeri gittikçe yağışlar artar. Ancak nemli yağmur
getiren sert rüzgarlar, iç kısımlara gittikçe dağ engelleriyle
karşılaşır. Sao Paulo'nun tam güneyinde İtapanhau bölgesinde Serra do Mar bariyeri (seti) senede 4500 mm yağmur düşmesine sebep olur.
İklim
şartlarını kontrol eden en önemli faktör, yüksekliktir. Çünkü ortalama
300 m yükseklik için yaklaşık 1,8°C sıcaklık düşer. Bu sebeple 20° güney
enleminde yer alan ve 850 m yükseklikteki Belo Norizonte şehrinde
yıllık sıcaklık ortalaması 20°C'dir. Güney Brezilya'daki 900 metre
yükseklikteki platolarda çoğu zaman kar yağmaktadır.
Bitki Örtüsü ve Hayvanlar
Bitkiler genellikle iklim ve toprak durumuna sıkı sıkıya bağlıdır. Brezilya bitkileri üç grupta incelenir.
Ormanlar
Hemen
hemen Brezilya'nın yarısı ormanlarla kaplıdır. Ormanlar dört ana grupta
toplanır: Selva, mata, araucaris, caatinya. Amazon Havzasında yer alan
ekvatoral sığ yağış ormanlarındaki ağaçlara "selva" denir. Dünyanın en
büyük tropikal yağışlı ormanlarıdır.
Ziraat terimleri arasında
çok manidar bir terim de Doğu Brezilya'nın tropikal, yapraklarının
yarısını döken "mata" tabiridir. Bu ormanlar Brezilya'da iyi toprağın,
humusun ve geniş çiftliklere müsait yerlerin bir sembolüdür. Bu ağaçlar
kesilerek ziraat için organik bakımdan zengin topraklar elde
edilmektedir.
Brezilya'nın güney yüksek dağlarındaki ormanlarda
bulunan "araucaria" ağacı, Brezilya'da inşaat kerestesi olarak çok
kullanılır. Bilhassa hızla gelişen şehirlerde dökülen betonlara şekil
vermek için, yapı malzemesi olarak kullanılmaktadır. Ancak çok fazla
kesim yapıldığı için tükenme tehlikesiyle karşı karşıyadır. Caatinga
denilen dikimli orman, ülkenin kuzeydoğu bölgesinde bulunur. Burada
Lokustlar ve çöl bitkileri bulunur.
Savanlar
Genel
olarak otluklar bakımından Brezilya'nın merkez kısmının büyük bir
bölümünü kaplar. Brezilya'nın yeni başşehri Brasilia bu savan bölgesinde
kurulmuştur. Kuzey Amerika'daki çayırlar kadar bir münbit arazi
değildir.
Otlaklar
Campos denilen otlakların
başlıcaları Brezilya'nın güneyinde ve bazı iyi sulanan merkez platolarda
yer alır. Amazon bölgesinde de otlak araziler bulunur.
Brezilya'da
hayvanlar, bilhasa balıklar, kuşlar ve böcekler yönüyle çok
farklılıklar gösterir. Asya, Afrika hatta Kuzey Amerika ile mukayese
edilirse Brezilya'da bazı büyük memeliler bulunmamaktadır. Kuzeydeki
ormanlar hayvanlar bakımından, bilhasa maymun ve kuşlar bakımından
zengindir. Balık gibi bazı hayvanlardan ticari olarak istifade edilir.
Böcekler tarım için ciddi tehlike arz etmektedir. 200 çeşitten fazla
zehirli yılan mevcuttur. Ancak yılanlar nadir olarak meskun yerlerde
görünmektedir. Birçok vahşi hayvanlar avlanmak sebebiyle ortadan
kaybolmuşlardır.
Nüfus ve Sosyal Hayat
Nüfus:
Brezilya, sosyal bünyesi bakımından çok büyük farklılıklar arz eder.
Güney kesimleri, daha fazla şehirleşmiş, daha fazla (tarım
dahil)sanayileşmiş ve siyasi ve sosyal ağırlığa sahiptir.
Kuzey
ve kuzeydoğu kesimleri ise, kırsal bölgeler olup, daha ziyade
aristokratlaşmıştır. Bu sebepten dolayı tarihçiler Brezilya'dan
bahsederlerken, kuzey ve kuzeydoğudaki an'anevi ziraatle meşgul olan
aristokrat sınıfla, güney kesimindeki sanayileşmiş demokrat sosyal
sınıfı birbirinden ayırırlar.
Brezilya'da nüfus artışı çok
fazladır. Yirminci asrın sonlarında dünyanın en kalabalık ülkelerinden
birisi olacağı tahmin edilmektedir: Brezilya nüfusu 4 etnik gruptan
meydana gelmektedir: Yerli Kızılderililer, KoloniciPortekizliler, Afrika
zencileri ve 1850'den beri Avrupa ve diğer memleketlerden gelen
göçmenlerdir. Nüfus sayımı kayıtlarına göre nüfusun % 62'si beyazlar, %
11'i zenciler, % 27'si kahverengi derililerden meydana gelir.
Ancak
farklı ırklar arasında evlenmeler sebebiyle melez halk artmaktadır.
Brezilya'ya dışardan oldukça fazla göç yapılmıştır. Halen Brezilya'da
300.000 insan, Portekiz doğumlu olarak yaşamaktadır. 1875 ile 1960
yılları arasında Brezilya'ya 5 milyon Avrupalı göç etmiştir.
Halkın
% 90'ı Roma Katolik mezhebine mensuptur. % 5 civarında Protestan
bulunur. Brezilya'da diğer bir dini grup, Ruhçular (Spiritualistler)dır.
Bunların 2 binden fazla toplantı yerleri vardır. Ailede baba hakimdir.
Ancak son zamanlarda bu hakimiyet zayıflamıştır. Resmi dili
Portekizcedir.
Brezilyalılar yazın ve havanın normal olduğu kış
günlerinde sokağa dökülürler. Evlerini açık, ancak gölgeli yerlere bina
ederler. Müzik ve samba halkın çok fazla rağbet ettiği oyunlardır.
Sporun her çeşidi yapılmaktadır. Bilhassa futbolda dünyada söz
sahibidir. 1958, 1962 ve 1970 yıllarında Dünya Kupasını kazanmıştır.
Nüfusun
bir kısmı sahildeki yerleşim merkezlerinde toplanmıştır. En önemlileri
Sao Paulo ülkenin eski başşehridir. Yeni kurulan başkent Brasilia,
Salvodor, Parto Alegre diğer önemli şehirlerdendir.
İdare
Brezilya
22 eyaletten meydana gelen federal bir cumhuriyettir. Başkanlık sistemi
ile yönetilir. Parlamento, Senato ve Millet Meclisinden meydana gelir.
Her eyaletten 3 senatör 8 yıllığına, millet vekilleri 4 yıllığına
seçilirler. Eyaletlerde ayrıca halk tarafından seçilen bir vali ve
bağımsız yargı organları bulunur. Okur-yazar 18 yaşını doldurmuş her
Brezilyalının oy kullanması mecburidir. Erler oy kullanamaz. 67 yaşından
büyük olanlar için de oy kullanmak mecburi değildir. Vergiler eyaletler
tarafından toplanır.
Eğitim
Okuma-yazma
bilmeyenlerin oranı bazı kırsal bölgelerde çok yüksektir. Sao Paulo, Rio
Grande do Sul, Minas Geraıs'de ise düşüktür. Anayasada eğitim için
devlet gelirlerinin % 10'u ayrılmıştır. İlköğretim mecburidir. Üç çeşit
ilkokul vardır. Yaygın olanı devlet ilkokulu olup, eyalet
yöneticileri tarafından idare edilir. İkincisi belediye okulları,
üçüncüsü de özel ilkokullardır. İlkokul 4 senedir ve 7 veya 8 yaşında
öğrenci kabul eder. Ortaokullar Kuzey Amerika'daki ortaokullara
benzetilmektedir. Brezilya'da ilk üniversite 1920'de kurulmuştur.
Bununla beraber 20. yüzyılda da dikkate değer gelişmeler olup yeni
üniversiteler de kuruldu. Bazı üniversiteler kilisenin kontrolü
altındadır. En büyük üniversitesi Brezilya Üniversitesi olup, Rio de
Janerio'LÜTFEN TÜRKÇE KARARKTER KULLANIN ır.Ekonomi
Brezilya ekonomisi İkinci Dünya
Savaşından sonra kısa bir duraklama göstermesine rağmen, sonradan büyük
bir gelişme göstermiştir. Ancak enflasyon %'si bakımından dünyada en
ileri ülkeler arasında olup, binli rakamlara ulaşmıştır. 1967 ve 1986
senelerinde olmak üzere iki kere para birimi değiştirilmiştir.
Tarım
Brezilya,
sanayisinin gelişmesine rağmen, genel olarak tarım ülkesidir. Ekilen
arazinin yarıdan fazlası gıda ürünleri olmasına rağmen yine de gıda
ihtiyacının bir kısmını dışardan ithal etmektedir.
Brezilya
dünyanın en büyük kahve üreticisi ve ihracatçısıdır. Ancak bu kahve
Amerika kıtasındaki ülkelerin ihtiyacını ancak karşılamaktadır. Pamuk
üretimi de gelişmiş olup, kahve ile birlikte döviz kaynağını teşkil
etmektedir. Şekerkamışı ve kakaonun da az bir kısmını ihraç etmesine
rağmen, büyük bir kısmını iç tüketim için kullanmaktadır.
Değerli
kerestelik ağaçlar, pirinç, taze fasulye, pamuk, kahve, şekerkamışı,
kakao ve mısır başlıca ürünleridir. Ülkenin bazı yerlerinde az miktarda
portakal, muz, yerfıstığı, tütün, elyaf ve bazı sebzeler yetiştirilir.
Brezilya
sığır yetiştiriciliğinde, dünyanın önde gelen ülkelerindendir.
Çiftliklerde bol miktarda et için sığır yetiştirilir. Brezilya'da ziraat
iki gruba ayrılır:
1. Rio de Janerio'nun kuzey kısımlarında iptidai usullerle yapılan ziraat.2. Ülkenin güneyinde daha çok modern aletlerle yapılan ziraattır.
Ormancılık ve balıkçılık
Brezilya'da
ormanlardaki araucaria ağaçları kerestecilikte yaygın olarak
kullanılmaktadır. Amazon ormanlarındaki ormanlar, yeni yeni üretime
girmektedir. Balmumu, kabuklu bitkiler, zamk ağacı, pazarlanabilir orman
ürünleridir. Ancak bu bitkilerin hiçbiri henüz pazarlama ortamına
girmemiştir.Orman ürünleri aynı zamanda tıp sahasında da kullanılır.
İpeka şurubu, kokain, afyon vb. uyuşturucular bu tip orman ürünlerinden
elde edilir. Balıkçılık gün geçtikçe artmakta ve ülke ekonomisine büyük
katkıda bulunmaktadır.
Sanayi
Son yıllarda
Brezilya mamul sanayi ürünleri ihracatı, tarım ürünlerinden daha fazla
olmuştur. Sanayide elektrik ve enerji açığını önlemek için dünyanın en
büyük hidro-elektrik santralını kurmuştur. 1976'da başlanılan bu İtaipu
Barajı 1980'de tamamlanmış olup senede 100 milyar kilowatt/saatten fazla
elektrik enerjisi üretebilmektedir. 1977'de Almanlarla teknik işbirliği
yapılarak nükleer santraller işletilmeye başlanmıştır. Demir-çelik,
dokuma, kağıt, cam, tekerlek, plastik vb. imalinde fabrikalar kurularak,
kendi kendine yetecek hale gelmektedir. Yıllık çelik üretimi 20 milyon
tona ulaşmıştır.
Madenler
Brezilya zengin maden
yataklarına sahiptir. On sekizinci yüzyıldan itibaren zengin altın,
elmas madenleri bulunmuştur. Brezilya aynı zamanda dünyanın en bol demir
rezervlerine sahiptir. Amapo bölgesinde bol miktarda manganez
çıkarılır. Salvador yakınlarında petrol bulunmuştur. Brezilya'da çok az
kömür yatakları bulunur. Dışardan ithal yolu ile açığını kapatır.
Ulaşım
Brezilya'nın ulaşım güçlüğü önemli meselelerdendir. Coğrafi yapısından
dolayı modern kara yollarının kurulması gecikmiştir. Yeni yeni ulaşım
gelişmekte ve modern hava limanları kurulmaktadır. Amazon nehri ve
kolları üzerinde gemicilik ve taşımacılık ileri bir seviyededir.